Daire, kare ve bunun yanında birçok halden oluşan yahut bu şekillerden türetilen geometik desenler; bir ortaya getirilerek, içe içe geçirilerek ve çoğaltılarak çeşitli görünümler oluşturur ve ortaya çıkan bu motifler, İslam sanatının en dikkat çeken ögelerinden biri hale gelmiştir.
Sınırsız desenler oluşturabileceğimizi gösteren bu dizaynlar, bir nevi sanatkarın özgürlüğünün dışa vurumudur ve bu motiflerin tekrarı sonsuz bir büyüme mümkünlüğü ve çeşitlilik sunar.
Kutsal yerlerde insan tasvirleri yapması yasaklanan sanatçı ve zanaatkarlar, yaşadıkları periyotta anında ayrım edilebilen ve adeta bizleri büyüleyen bir estetik geliştirdiler.
Kusursuz geometrik desenler oluşturmayı nasıl başardıkları hayli merak edilen sanatkarlar, yaşadıkları Devre içinde kapsamlı bir geometri bilgisine sahipti.
Bu sanatkarların maharetleri, kuramsal bilgiye dayalı değildi Lakin bir dairenin on iki eşit dilime nasıl bölünebileceğini, iletkiyle o motifin açılarını ölçmeden bilecek bilgi birikimine sahiplerdi. Aslında sanatkarların Hayal ettikleri çizimlere ulaşabilmesi için bir Çizelge ve pergel kafiydi.
İslam sanat ve mimarisinde desenler ekseriyetle olağanüstü bir sıralama ve Ahenk içindedir. Birinci bakıldığında göze her ne kadar karışık gelse de bu motifler çoğunlukla Biricik bir desenin tekrarlanmasından oluşur.
Dönemin sanatkarları, birbiriyle İç içe geçmiş bu süslü desenleri tasarlamak için “girih” adı verilen bir üslup kullanmışlardır. Farsça “düğüm” manasına gelen bu kavram, en Yalın tarifiyle, tertipli ve dizili başlangıç noktalarından yayılan ve bu noktalarda kesişen çizgilerden oluşan geometrik dizaynlardır.
Düzlemi düzgün bir halde kaplayan ve tıpkı vakitte farklı biçimlerden oluşan girihler, birinci etapta pergel ve işaretsiz Çizelge ismi verilen “çizgilikler” ile oluşturuluyordu.
Bu nedenle formlar 2, 3, 4 yahut 6 katlı dönel bir simetriyi bir ortaya getiriyordu. Vakit içinde 1200’lü yıllarda bu sanatın ilerlemesiyle girihler, yıldız ve çokgenler formunda 5 ve 10 katlı bir dönel simetriye dönüşmeye başladı. Yeniden bu formları, pergel ve çizgilik ile oluşturmak mümkündü.
Peki hakkında Fazla az şey bildiğimiz bu geometrik desenler nasıl oluşturuluyordu?
Tüm geometrik desenlerin başlama noktası tam bir dairedir. Sanatçı, devamında Düş gücüne bağlı olarak Çeşitli büyüklüklerde ikincil daireler ekler. Bu daireler ortasında bir münasebet kurar ve karmaşık desenler meydana getirebilmek için kesitleri düz çizgiyle birleştirir.
Desenin temel biçimini, dairelerin ve çizgilerin birbiriyle kesişme biçimi belirler. Tasarımı yapan, birinci olarak anne dairenin etrafına kaç ikincil daire çizeceğine karar vermelidir. Zira oluşturulan bu motif, modelin hangi kümeye ilişkin olacağını gösterecektir.
Özgün modeller oluşturabilmek için dairenin yanı Dizi farklı biçimler de kullanılabilir.
Kareler yahut dört kenarlı çokgenler, bir daire içine alınmış kareler ve üçgenlerden oluşan yıldız deseni, Fazla daha Çok kenara sahip olan çokgenler, daireyle Bir arada bu motif dizaynlarının temelini oluşturur.
İslam geometrisinin başyapıtlarını oluşturan bu hallerin tasarımında uyum ve istikrar epey kıymetlidir.
Tamamıyla düz çizgilerden oluşmuş bir desen Noksan sayılır ve bu sebeple motifi oluşturan sanatçı, farklı formlar oluşturabilmek ve bunları belirginleştirebilmek ismine ek şeylere gereksinim duyar.
Geleneksel geometrik düzenlemelerin süslenmesine hayli Ehemmiyet gösteren sanatkarlar, çizgisel desenlerdeki zenginliği, Türlü motifler yahut renk uygulamalarıyla ortaya çıkarır. Çiçekler ve yapraklar, bu bitkisel motiflerin oluşturulmasında yüklü olarak kullanılır.
Bu dizaynlar sadece mescitleri, medreseleri ve sarayları süslemekle kalmayıp, tıpkı vakitte her cinsten Fazla sayıda eşyanın üzerindeki anne dekoratif Faktör olarak işlenir.
Süs hedefli kullanılan kaseler, lavabolar, minber kapılar, plakalar, Çeşitli dokuma eserleri ve halılar bu geometri sanatının hayli başarılı ve kusursuz bir formda yansıtıldığını gösteren eşyalardan birkaçı.
Oluşturulan desenlerin nasıl yapıldığını anlatan kaynaklar yok denecek kadar az ve bu manada yazılı olarak elimize ulaşmış sadece 5 kaynak bulunmakta.
Öklid düzlem geometrisine ilişkin pervel ve Çizelge kullanımının anlatıldığı Vefa el-Buzcani tarafından kaleme alınan yapıtın yanı Dizi Topkapı Parşömeni ismiyle bilinen ve 110 farklı deseni içeren bu eser, günümüze ulaşan parşömenler ortasında en başarılısı.
En eskisi 16. yüzyıla ilişkin olmakla Birlikte Türlü periyotlara ilişkin geometrik çizimleri içinde barındıran Taşkent Parşömenleri, günümüzde Victoria-Albert müzesinde koruma edilip Mirza Akbar tarafından oluşturulan geometrik çizimler ve Paris bibliotheque Nationale kütüphanesine kayıtlı İç içe geçen benzeri yahut karşılıklı biçimleri içiren bir Öbür kitap ise bu sanatın temelini oluşturan eserlerden.
Yorum Yok